از علل تا درمان اسکیزوفرنی

زمانی که جسم انسان با بیماری مواجه می شود خیلی زود با مراجعه به پزشک درصدد رفع آن برمی آید زیرا به ظاهر آن مشکل و بیماری قابل مشاهده است. اما زمانی که روح انسان دچار بیماری می شود و این بیماری قابل مشاهده نیست چطور؟ آیا درمان بیماری های روحی نیز به همان اندازه بیماری های جسمی اهمیت دارند؟ پاسخ این سوال مثبت است. بیماری های روحی در زندگی فرد مشکلات بسیار زیادی را به وجود می آورند که اگر در زمان مناسب تشخیص داده نشوند و به درمان آن ها اهمیت داده نشود، می تواند آسیب های جبران ناپذیری را به وجود آورد. اسکیزوفرنی یکی از همین اختلالات روانی شایع در میان نوجوانان می باشد که قرار است در این مطلب به بررسی بیشترآن بپردازیم و با علائم و علل و راه های درمان آن آشنا شویم.

اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی یک اختلال مغزی چالش برانگیز است که اغلب تمایز بین واقعیت و توهم و خیال ، تفکر واضح ، مدیریت احساسات ، ارتباط با دیگران و عملکرد و رفتار طبیعی را تحت تاثیر قرار می دهد و دچار اختلال می کند. این امر بر نحوه رفتار ، تفکر و دید فرد در جهان نیز تأثیر می گذارد. رایج ترین شکل اسکیزوفرنی پارانوئید یا اسکیزوفرنیا همراه با پارانویا است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا پارانوئید، دچار توهمات و تخیلاتی می شوند که با واقعیت بسیار تفاوت دارد. ممکن است چیزهایی را ببینند یا بشنوند که وجود خارجی ندارد. طرز صحبت آنها بسیار گیج کننده بوده و همواره فکر می کنند دیگران قصد آسیب رساندن به آنها را دارند. بیشتر آنها در انجام فعالیت های روزانه مانند صحبت کردن، غذا خوردن، استحمام و غیره دچار اختلال هستند. معمولا برای فرار از این وضعیت و خود درمانی به مصرف الکل و مواد مخدر روی آورده و معمولا به این مواد معتاد می شوند. بسیاری از آنها دچار روان پریشی و افسردگی هستند و هنگامی که درمان آنها اغاز میشود در شش ماهه اول بیشتر در معرض خطر برای خودکشی هستند. محققان بر این باورند که تعدادی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد علیت نقش دارند و عوامل استرس زای زندگی ممکن است در شروع علائم و روند آنها نقش داشته باشد. از آنجا که عوامل مختلفی ممکن است در بروز این بیماری موثر باشد ، دانشمندان هنوز نتوانسته اند علت دقیق این بیماری را پیدا کنند.

علائم اسکیزوفرنی

افراد معمولا به صورت ژنتیکی و همچنین عواملی محیطی به این بیماری مبتلا می شوند. گرچه سهم ژنتیک می تواند بیشتر باشد.  این بیماری معمولا در اول جوانی و در سنین حدود 20 سالگی بروز می کند. بسته به شدت بیماری علائم آن نیز می توان متغییر باشد.  مهم ترین علائم این بیماری توهمات غیر واقعی و شنیدن صداهایی در سر است. به طور که فرد بیمار کلافه شده و به آنها واکنش نشان می دهد. دیدن چیزهای غیر واقعی، و همچنین سوءظن نسبت به رفتار های دیگران و برداشت بد از آنها از دیگر علائم آن بیماری روانی به شمار می رود. از دست دادن یا کاهش توانایی در انجام برنامه های روزانه ، صحبت کردن ، ابراز احساسات یا لذت بردن از کارها و رویداد ها نیز جز علائم به شمار می رود. رفتارهای گیج کننده و عجیب و غریب،کاهش تمرکز و حافظه و همچنین کاهش عملکرد آموزشی نیز از سایر علائم اسکیزوفرنیا است. معمولا این علائم با مصرف داروها و همچنین افزایش سن، کاهش پیدا کرده و از شدت آنها کاسته می شود. قطع دارو های تجویز شده توسط روانپزشک و همچنین مصرف الکل و مواد مخدر علائم را شدید تر می کند. علائم اسکیزوفرنیا معمولاً اولین بار در اوایل بزرگسالی ظاهر می شود و برای تشخیص باید حداقل شش ماه ادامه داشته باشد. مردان اغلب علائم اولیه را در اواخر نوجوانی یا اوایل 20 سالگی تجربه می کنند در حالی که زنان تمایل دارند اولین علائم بیماری را در 20 و اوایل 30 سالگی نشان دهند. علائم ظریف تر ممکن است زودتر بروز پیدا کنند، از جمله روابط ناآرام و پرخاشگرانه، عملکرد ضعیف در مدرسه و کاهش انگیزه.

سایکوز یا روان پریشی چیست؟

روان پریشی اصطلاحی پزشکی است که در آن فرد دچار تجربیات غیر واقعی می شود. مثل شنیدن صداهای غیر واقعی یا دیدن چیزهایی که دیگران قادر به دیدن آنها نیستند. در واقع روان پریشی خود یک علامت است ، نه یک بیماری روانی. تخمین زده می شود که حدود 3٪ از افراد در طول زندگی خود یک دوره روان پریشی را تجربه کرده باشند. افرادی که یک دوره روان پریشی را تجربه کرده اند می گویند ممکن است گیج کننده یا ترسناک باشد زیرا تشخیص اینکه چه چیزی واقعی است و چه چیزهایی واقعی، سخت است. کسی که یک دوره روان پریشی را تجربه می کند در حال درگیری با واقعیت و خیالات است. علائم عمده روان پریشی توهم و هذیان است. توهم احساساتی است که واقعی نیستند ، مانند شنیدن اصواتی که واقعی نیستند. شنیدن صداها یک توهم رایج است ، اما توهم می تواند شامل حواس چندگانه  مانند توهم شنوایی ، توهم بینایی ، توهم بویایی ، توهم چشایی یا قابل لمس باشد. هذیان باورهای فرد بیمار است که احتمالاً درست نیست. توهمات رایج در روان پریشی معمولا بدین گونه است که فرد فکر می کنند اشخاصی وی را دنبال می کنند یا تحت نظر دارند. یا ممکن است تصور کنند که دارای نیروهای خارق العاده هستند و توانایی های بسیاری دارند. علائم دیگر روان پریشی شامل مشکلات تمرکز ، عدم انجام وظایف یا تصمیم گیری های درست است. افکار این افراد دچار آشفتگی و بی نظم است. برخی از افراد به سختی می توانند مکالمات را ادامه دهند یا واضح صحبت کنند. روان پریشی حتی می تواند بر نحوه حرکت یا بیان احساسات افراد تاثیر بگذارد.

تفاوت اسکیزوفرنی و سایکوز

اسکیزوفرنی یک بیماری مغزی و روانی است که باعث روان پریشی می شود ، اما دارای علائم دیگری نیز می باشد که در بالا توضیح داده شد. یکی از این علائم اسکیزوفرنیا روان پریشی است. در واقع روان پریشی یکی از شایع ترین علائم و نماد های بیماری روانی ذهنی است که طیف گسترده ای از بیماری ها را شامل می شود. به عنوان مثال سایر بیماری های روانی که باعث روان پریشی می شوند عبارت اند از:  افسردگی ، اختلال دو قطبی، زوال عقل و اختلال شخصیت مرزی. روان پریشی ممکن است در زمان استرس شدید ، کمبود عمده خواب یا ضربه ایجاد شود. افرادی که در حال استفاده یا ترک برخی از داروها یا داروها هستند ممکن است دچار روان پریشی شوند. روان پریشی همچنین ممکن است در اثر آسیب مغزی ، مشکل عصبی یا مشکل سلامتی دیگر ایجاد شود. بنابراین اگرچه روان پریشی می تواند بخشی از اسکیزوفرنیا باشد ، اما می تواند توسط بسیاری از موارد دیگر نیز ایجاد شود. بنابراین اسکیزوفرنیا به عنوان یک بیماری مزمن و شدید ذهنی و مغزی تلقی می شود که علائم مشخصی دارد اما سایکوز در واقع فقط نوعی علامت است که در شرایط مختلف و استرس زا و یا سایر بیماری های روانی بروز می کند.

اسکیزوفرنی چه تاثیراتی بر زندگی فرد دارد؟

اسکیزوفرنی بر زندگی فرد تاثیر های مخربی می گذارد، به عنوان مثال فرد مبتلا به اسکیزوفرنی روابط اجتماعی با کیفیت بسیار پایین و مشکلات شغلی فراوان را تجربه می کنند و به مسائل عاطفی و محیط اطراف خود واکنش نشان نمی دهند. این گونه افراد حتی به ظاهر و مسائل بهداشتی خود بی تفاوت هستند و اصلا غیرعادی و بیمار بودن خود را قبول نمی کنند.

از جمله مشکلاتی که در این افراد بسیار دیده می شود اقدام به خودکشی است. تحقیقات نشان داده است که 20 تا 50 درصد مبتلا به اسکیزوفرنی اقدام به خودکشی می کنند و 10 الی 13 درصد این افراد جان خود را بر اثر خودکشی از دست می دهند. خودکشی در مرحله افسردگی بیمار و یا به دلیل دستوراتی که در توهمات می گیرند اتفاق می افتد.

انواع اسکیزوفرنی

این بیماری انواع مختلفی دارد که ممکن است در هر فرد به یک شکل ظهور کند؛ در ادامه به انواع مختاف این بیماری خوهیم پرداخت:

اسکیزوفرنی پارانوئید:

پارانوئید یکی از انواع اسکیزوفرنی است که بسیار شایع می باشد. بر اساس تحقیقات مختلف مشخص شد که بارز ترین نشانه در این نوع از بیماری شک یا همان پارانویا است. همچنین این بیماری با علائم دیگری مانند هذیان، خیال پردازی، گزاف گویی، عدم تمرکز، عدم کنترل تکانه همراه است.

اسکیزوفرنی بی نظمی:

این نوع از بیماری نیز علائم خاصی دارد که عبارتند از:

• اختلال در کار های ساده روزانه مانند حمام کردن، پوشش و …
• احساساتی شدن به صورتی که با شرایط متناسب نباشد.
• مشکل در خصوص برقراری رابطه
• اختلال در صحبت به صورت عادی و ناتوانی در چیدن کلمات کنار هم
• در هنگام صحبت نمی توانند خوب فکر کنند و پاسخ معقول دهند.
• ناتوانی در استفاده درست از کلمات در جای مناسب خود
• به سرعت حرف خود را عوض می کنند و جملاتی به کار می برند که با منطق درست مطابق نیست.
• نوشتن مطالب بدون مفهوم عقلانی
• گم کردن وسایل
• دائما در حال تکرار مطالب هستند.
• رفتار هایی مثل بچه ها
• گوشه گیر بودن و در بعضی مواقع درونگرایی
• عدم توانایی در برقراری تماس چشمی

اسکیزوفرنی نا مشخص:

این نوع از بیماری را به عنوان پیچیده ترین نوع بیماری شناسایی کرده اند. در این نوع، فرد از هر نوع بیماری اسکیزوفرنی دو یا چند علائم دارد. یعنی علائم فرد برای انواع مختلفی از اسکیزوفرنی است؛ به همین دلیل نمی توان فرد را در یکی از انواع بیماری قرار داد. به همین دلیل دسته ای تعریف شده به نام اسکیزوفرنی نامشخص، که این افراد در این نوع قرار می گیرند. تشخیص این نوع از بیماری بر عهده روان پزشک می باشد. برای مثال ممکن است فرد هم توهم و شک از اختلال پانویا داشته باشد و هم دارای حرکات غیر معقول بدنی باشد. در این صورت نمی توان گفت اختلال فرد پارانوئید است یا کاتاتونیک. بنابر این تشخیص اسکیزوفرنی نا مشخص را می دهند.

اسکیزوفرنی کاتاتونیک:

این اختلال همراه با بروز دسته ای از حرکات غیر معقول بدنی می باشد. در این افراد حرکات فرد می تواند به صورت بسیار عجیبی بروز کند. برای مثال ممکن است فرد به صورت بیش فعالانه حرکت داشته باشد یا برای مدت زیادی بی حرکت باشد. بی حرکتی می تواند از چند دقیقه تا چند روز تداوم داشته باشد. در بیشتر این افراد بیماری به صورت بی حالی بروز می کند. بی حرکتی و صحبت نکردن از علائم بارز این بیماری است. این بیماری می توند علائم دیگری نیز داشته باشد. برای مثال فرد بهت زده شده و علائم روانی بارز ندارد یعنی بین بیهوشی و به هوش بودن است. یکی دیگر از علائم این بیماری کاتاپلکسی است که در این حالت فرد در هنگام مواجهه با هیجانات، شادی یا غم روی زمین می افتد اما بیهوش نیست. در برخی دیگر ممکن است فرد لال شود و یا علائم اکولالیا از خود نشان دهد یعنی حرف افراد دیگر را تکرار کند.

اسکیزوفرنی باقیمانده:

افرادی در این دسته از بیماری قرار دارند که اسکیوفرنی در آن ها قبلا تشخیص داده شده و در حال حاظر علائم شدید ندارند. علائم بارز این بیماری هذیان، توهم، گوشه گیری، بی انظباطی، بی تفاوتی و نداشتن هیجان و … است.

تشخیص بیماری اسکیزوفرنی

برای تشخیص بیماری هایی از این قبیل مراجعه به بهترین روانپزشک می تواند بسیار مفید باشد. در وهله ی اول لازم است خانواده و یا اطرافیان نزدیک فرد رفتار هایی را که مشاهده می کنند به پزشک شرح دهند و از پزشک درخواست  کنند برای درمان چاره ای بیاندیشد. البته این موضوع زمانی اتفاق می افتد که خود بیمار از مراجعه به روانپزشک اجتناب می کند.

در اولین مرحله پزشک شروع به بررسی علائم روانی و پزشکی فرد می کند و سپس سوابق خانوادگی بیمار را در خصوص ابتلای اعضا خانواده به این بیماری بررسی می کند.  همچنین در مورد دیگر بیماری ها از بیمار سوال می کند که اگرفرد درگیر اختلال دیگری است در جریان باشد.  سپس تست های اسکیزوفرنی انجام می شود.

به طور کلی راه های تشخیص اسکیزوفرنی به صورت زیر است:

• آزمایش فیزیکی:

معمولا پیش ازانجام تست های اسکیزوفرنی پزشک درخواست آزمایش خون یا ادرار می دهد تا از عدم اعتیاد بیمار مطمئن شود. همچنین ممکن است از بیمار بخواهد ام آر آی یا سی تی اسکن انجام دهد تا از نبود تومور یا بیماری های دیگر اطمینان حاصل نماید. این آزمایشات برای بررسی شرایط بالینی است و پزشک پس از منفی بودن نتایج به انجام تست های اسکیزوفرنی می پردازد.

• تست های اسکیزوفرنی:

روانپزشک با انجام تست هایی نظیر تست شناختی، شخصیتی و رورشاخ به بررسی تمام حالات روحی و رفتاری فرد می پردازد و میزان عکس العمل فرد به شرایط مختلف را می سنجد. سپس می تواند تشخیص دهد.

در صورت همکاری بیمار با پزشک این اختلال خیلی زود تر درمان می شود. همچنین اگر فرد دارای سابقه خانوادگی این بیماری باشد با در جریان گذاشتن پزشک به روند درمان کمک خواهد کرد.

درمان اسکیزوفرنی به چه صورت است؟

آن چه که به روانپزشک در درمان بیماری اسکیزوفرنی کمک می کند، روندی است که در 5 سال ابتدایی این بیماری طی می شود. هر چه قدر علائم این بیماری در فرد شدیدتر و عود بیماری پرتکرارتر باشد و بستری های بیشتری اتفاق بیفتد نشان می دهد که این بیماری در آینده برای بیمار پیش رونده خواهد بود و خطراتی را برای بیمار به همراه خواهد داشت. در این گونه بیماران حتی درمان نیز پاسخ قطعی نخواهد داد و به زندگی عادّی پیشین خود برنمی گردند.

اما اگر علائم با عودهای کمتر و شدت کمتری اتفاق بیفتد، درمان می تواند نقش مثبت و کارسازی در این بیماری داشته باشد و روانپزشک می تواند امیدوار شود که آینده این بیماری پیش رونده و شدید نیست و فرد زندگی نسبتاً عادی ای را تجربه کند. در این دسته از بیماران اسکیزوفرنی 3 الی 4 هفته بعد از مصرف دارو، توهمات فروکش می کند و فرد بیمار به آرامش نسبی می رسد. بیمار می پذیرد که باید تا سالیان سال دارو مصرف کند.

کلام آخر

در پایان باید گفت که بیماری روان پریشی اسکیزوفرنی نوعی بیماری است که اگر فرد بیمار در مراحل ابتدایی به بهترین روانپزشک مراجعه کند و درصدد درمان و کنترل آن برآید، می تواند به زندگی نسبتاً عادی خود بازگردد. این بیماری در مراحل حاد، خطرات زیادی را برای بیمار به همراه خواهد داشت به حدی که توهمات و افسردگی های بیمار ممکن است او را به سوی خودکشی سوق دهند.