وسواس فکری عملی و علائم آن

وسواس فکری عملی یکی از اختلالات روانی است که هنگامی اتفاق می‌افتد که یک فرد به تصور و تفکر درمورد مسائلی که برایش ناراحت کننده و ترسناک است می پردازد و در راستای دور ماندن از آن تفکرات کار هایی را به صورت مکرر و مداوم انجام می دهد. اکثر وسواس های فکری عملی به صورت القایی عمل می‌کنند، به معنای آن که شخص آن فکر و عمل را به صورت مداوم برای پیشگیری از اتفاق خاص تکرار میکند و خودش فریب را می دهد که با انجام این کار ها می تواند از بروز اتفاقی جلوگیری کرد تا به نوبه خود حالت اضطراب و نگرانی اش را کمتر کند.

اختلال وسواس ممکن است تحت انجام کار های مختلفی شکل گیرد و می تواند شامل وسواس‌های مرتبط با نظافت، ایمنی، شمارش، بررسی، و یا نتیجه‌گیری های اشتباه و فرضی باشد. درمان وسواس فکری عملی شامل مصرف داروها، روش‌های رفتاری و روان‌درمانی است. همچنین، آموزش روش‌های مدیریت استرس و اضطراب نیز می‌تواند موثر باشد.

وسواس فکری عملی چیست؟

گاهی اوقات، اکثر مردم بیش از حد به مسائل آزار دهنده فکر می کنند، یا احساس می کنند باید چیزی را که می دانند قبلاً بررسی کرده اند دوباره بررسی کنند. به عنوان مثال، چند بار خاموش بودن اجاق گاز یا قفل بودن ماشین را بررسی می کنند. در صورتی که این اشخاص به صورت مکرر این افکار و اعمال را انجام دهند به گونه ای که در زندگی روز مره شان اختلال ایجاد شود به اختلال وسواس فکری عملی (OCD) مبتلا شده اند. افکار و رفتارهای OCD می تواند بسیار وقت گیر و ناراحت کننده باشد.

OCD عموما  با موارد زیر مشخص می شود:

• افکار، تصاویر یا تکانه های مکرر، مداوم و ناراحت کننده، که به عنوان وسواس شناخته می شوند.
• نیاز به انجام برخی از رفتارها، تشریفات یا اعمال ذهنی تکراری که به عنوان اجبار شناخته می شوند.

بسیاری از افراد مبتلا به OCD هم وسواس فکری و هم وسواس عملی را تجربه می کنند، در حالی که برخی از افراد فقط یک نوع از آن را دارند.

وسواس های فکری صرفاً تفکر بیش از حد در مورد نگرانی های روزمره نیستند و وسواس عملی نیز صرفاً عادت نیستند. علائم OCD اغلب برای فرد ناراحت کننده است و می تواند منجر به اجتناب قابل توجهی از موقعیت هایی شود که افکار یا رفتارهای OCD او را تحریک می کند.

احساسات و انجام کار ها به صورت مکرر در OCD معمولاً برای کاهش اضطراب انجام می شود. گاهی اوقات رفتارها با افکار وسواسی ارتباطی ندارند. با این حال، فرد میل شدیدی برای انجام رفتار مکرر مانند چک کردن یا شستن برای جلوگیری از یک موقعیت ترسناک دارد؛ مثلاً، این فکر که اگر رفتار را به صورت کامل انجام ندهد ممکن است به کسی که برایش مهم است آسیب وارد شود و یا خودش دچار بیماری شود.

احساس آرامش موقت توسط این رفتارها و تکیه فرد به آنها برای مدیریت اضطراب، بخشی از چرخه وسواس فکری عملی است؛ به گونه ای که  با بازگشت فکر نگران کننده، اضطراب یا پریشانی شخص نیز افزایش می یابد و فرد تمایل به تکرار رفتار OCD را برای کم کردن اضطراب و رسیدن به آرامش دارد و این چرخه خود را به صورت مداوم تکرار می کند.

علائم وسواس فکری عملی

افرادی که دارای این نوع از وسواس هستند به طور مداوم افکارهایی را تکرار می کنند. افکار وسواسی رایج عبارتند از: 

• داشتن ترس از آلودگی نسبت به خاک یا میکروب و هر شیئ دیگری
• نگرانی شدید در مورد امنیت خود یا ایمنی دیگران
• نیاز به چیدمان وسایل فقط به صورتی که خودشان در نظر دارند
• افکار ناسازگار با ارزش های درست، مانند افکار تهاجمی، جنسی یا کفرآمیز

از طرفی دیگر افرادی که دارای این نوع از وسواس هستند به طور مداوم رفتارهایی را تکرار می کنند. رفتارهای اجباری رایج عبارتند از انجام  بیش از حد یا مکرر موارد زیر:

• تمیز کردن، به عنوان مثال، شستن دست ها یا شستشوی سطوح خانگی. به عنوان مثال بررسی  مداوم این که آیا درها قفل هستند یا لوازم خانگی خاموش هستند
• قرار دادن اشیاء در یک الگوی خاص یا متقارن
• خواندن عبارات در سر یا شمردن بیش از حد
• جمع آوری روزنامه های قدیمی یا چیزهای دیگر که مفید یا ارزشمند نیستند.

علت ابتلا به OCD

در برخی از افراد، یک رویداد مهم زندگی مانند شکست خوردن در رابطه، از دست دادن یکی از عزیزان یا تولد یک کودک ممکن است با شروع OCD همراه باشد، اگرچه برای برخی دیگر علت وسواس فکری عملی می تواند تدریجی و بدون هیچ دلیلی  باشد.

عوامل مرتبط با افزایش خطر ابتلا به OCD عبارتند از:

• سابقه خانوادگی:  یکی از دلایل ابتلا به این نوع وسواس ژنتیک و سابقه خانوادگی است. افرادی که در بستگان خود اشخاصی دارد که مبتلا به وسواس فکری عملی هستند بیشتر در معرض مبتلا قرار می گیرند.
• عوامل روان‌شناختی شخصی: سبک‌های فکری غیرمفید مانند کمال‌گرایی خطر ابتلای فرد به OCD را افزایش می‌دهد.
• عوامل عصبی یا بیولوژیکی: به طور کلی، عوامل عصبی و بیولوژیکی می‌توانند در ابتلا به وسواس فکری عملی نقش مهمی داشته باشند. هیپوکامپوس (قشر مغزی مرکزی در قسمت میانی مغز ) عامل عصبی برای وسواس فکری عملی است.

درمان وسواس فکری عملی

درمان وسواس شامل روش‌های مختلفی است که به طور کلی شامل دارو درمانی و روش‌های روان‌درمانی به صورت فردی یا گروهی می‌باشد. در ادامه به بررسی  تکنیک‌های مهم برای درمان وسواس‌های فکری عملی پرداخته ایم:

1. دارودرمانی: داروهایی مانند ضداضطراب و آنتی‌دپرسانت ها که می‌تواند در کنترل نشانه‌های OCD موثر باشد.
2. روش‌های رفتاری: آموزش روش‌های مدیریت استرس و اضطراب، ایجاد سازوکارهای جایگزین می تواند به درمان وسواس کمک کند.
3. روان‌درمانی: برای درمان وسواس فکری عملی معمولا از روان‌درمانی شناختی-رفتاری (CBT) استفاده می‌شود. در این نوع از درمان، کارشناسان روان‌درمانی با بیماران به صورت تیمی یا فردی ملاقات می‌کنند و به آن‌ها کمک می‌کنند تا تفکرات ورفتار های  خود را بهبود بخشند.
4. درمان‌های پیشرفته: روش‌هایی مانند تحریک الکتریکی مغز با TMS یا نوروفیدبک می تواند در درمان وسواس‌های فکری عملی کارامد باشند.

کلام اخر

در آخر در راستای  درمان وسواس فکری عملی، می‌توانید با بهترین روانپزشک مشاوره کنید تا به شما روش‌های درمانی این بیماری را بیشتر توضیح دهند و شما را در کنترل وسواس خود کمک کنند.