علت اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی یک اختلال مغزی چالش برانگیز است که اغلب تمایز بین واقعیت و توهم و خیال ، تفکر واضح ، مدیریت احساسات ، ارتباط با دیگران و عملکرد و رفتار طبیعی را تحت تاثیر قرار می دهد و دچار اختلال می کند. در این نوشته، در مورد دلایل ایجاد این بیماری، نحوه تشخیص و انواع آن صحبت می‌کنیم.

اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی یک اختلال مغزی چالش برانگیز است که اغلب تمایز بین واقعیت و توهم و خیال ، تفکر واضح ، مدیریت احساسات ، ارتباط با دیگران و عملکرد و رفتار طبیعی را تحت تاثیر قرار می دهد و دچار اختلال می کند. این امر بر نحوه رفتار ، تفکر و دید فرد در جهان نیز تأثیر می گذارد. رایج ترین شکل اسکیزوفرنی پارانوئید یا اسکیزوفرنیا همراه با پارانویا است. افراد مبتلا به اسکیزوفرنیا پارانوئید، دچار توهمات و تخیلاتی می شوند که با واقعیت بسیار تفاوت دارد. ممکن است چیزهایی را ببینند یا بشنوند که وجود خارجی ندارد. طرز صحبت آنها بسیار گیج کننده بوده و همواره فکر می کنند دیگران قصد آسیب رساندن به آنها را دارند. بیشتر آنها در انجام فعالیت های روزانه مانند صحبت کردن، غذا خوردن، استحمام و غیره دچار اختلال هستند. معمولا برای فرار از این وضعیت و خود درمانی به مصرف الکل و مواد مخدر روی آورده و معمولا به این مواد معتاد می شوند. بسیاری از آنها دچار روان پریشی و افسردگی هستند و هنگامی که درمان آنها اغاز میشود در شش ماهه اول بیشتر در معرض خطر برای خودکشی هستند. محققان بر این باورند که تعدادی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد علیت نقش دارند و عوامل استرس زای زندگی ممکن است در شروع علائم و روند آنها نقش داشته باشد. از آنجا که عوامل مختلفی ممکن است در بروز این بیماری موثر باشد ، دانشمندان هنوز نتوانسته اند علت دقیق این بیماری را پیدا کنند.

بیشتر بخوانید: انواع فوبیا

دلایل بروز اسکیزوفرنی چیست؟

علل اسکیزوفرنی پیچیده است و به طور کامل شناخته نشده است. اعتقاد بر این است که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و عصبی شیمیایی در ایجاد اسکیزوفرنی نقش دارند.

1. عوامل ژنتیکی: تصور می‌شود که چندین ژن در این امر دخیل هستند و تغییرات خاصی در این ژن‌ها ممکن است خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهد. با این حال، هیچ ژن واحدی به عنوان تنها عامل اسکیزوفرنی شناسایی نشده است.

2. عدم تعادل عصبی شیمیایی: اعتقاد بر این است که عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز، به ویژه دوپامین و گلوتامات، در ایجاد اسکیزوفرنی نقش دارد. این انتقال‌دهنده‌های عصبی در تنظیم عملکردهای مغز مانند ادراک، شناخت و احساسات نقش دارند. اختلال در عملکرد آن‌ها ممکن است به  بروز علائم اسکیزوفرنی کمک کند.

3. عوامل محیطی: عوامل محیطی مختلفی با افزایش خطر ابتلا به اسکیزوفرنی مرتبط است، از جمله:

• عوامل پیش از تولد: قرار گرفتن مادر در معرض عفونت در دوران بارداری، عوارض حین تولد، استرس مادر و سوء تغذیه در دوران بارداری با خطر بالاتر ابتلا به اسکیزوفرنی در فرزندان مرتبط است.
• عوامل اولیه زندگی: تجربیات نامطلوب در دوران کودکی مانند سوء استفاده، می‌تواند آسیب پذیری را در برابر ابتلا به اسکیزوفرنی در آینده افزایش دهد.
• سوء مصرف مواد: سوء مصرف مواد، به ویژه حشیش (ماری جوانا) با افزایش خطر ابتلا به اسکیزوفرنی، به ویژه در افرادی که از قبل مستعد ابتلا به این اختلال هستند، مرتبط است.

بیشتر بخوانید: افسردگی

انواع اسکیزوفرنی

پارانوئید، نا‌مشخص، بی نظمی،  کاتاتونیک و  باقیمانده از جمله انواع اسکیزوفرنی هستند.

پارانوئید

اسکیزوفرنی پارانوئید یکی از انواع اسکیزوفرنی است که به طور گسترده دیده می‌شود. در این نوع از بیماری، شک یا پارانویا از جمله نشانه‌های بارز محسوب می‌شود. علاوه بر این، علائم دیگری نیز در این نوع از اسکیزوفرنی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:

1. هذیان: فرد ممکن است صداها و اشیا را که واقعیت ندارند بشنود یا ببیند. این هذیان‌ها ممکن است شامل صداهای دستوری یا تهدیدآمیز باشند و در برخی موارد، فرد ممکن است با صداها درگیر شود و به آن‌ها واکنش نشان دهد.

2. خیال پردازی: فرد ممکن است خیالات غیر واقعی و غیر منطقی داشته باشد. این خیالات با واقعیت در تضادند و می‌توانند به مرور زمان تغییر کنند.

3. گزاف گویی: فرد بدون دلیل منطقی و به طور غیرمعقول صحبت می‌کند.

4. عدم تمرکز: دشواری در تمرکز و توجه در این افراد وجود دارد. این مشکل می‌تواند باعث سختی در انجام وظایف روزمره و فعالیت‌های پیچیده شود.

5. عدم کنترل تکانه: فرد ناپایداری در حرکات بدنی از جمله حالت‌های بی‌هدف یا حرکات غیرعادی مانند راه رفتن بسیار آهسته یا بی‌هدف از خود نشان ‌می‌دهد.

اسکیزوفرنی پارانوئید نیاز به تشخیص و درمان حرفه‌ای دارد. درمان شامل مداخلات دارویی، مشاوره روانشناختی و پشتیبانی اجتماعی است که هدف آن کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد است. تیم درمانی متخصص می‌تواند به فرد کمک کند تا با بیماری مبارزه کند و استراتژی‌های مدیریتی را یاد بگیرد.

نا‌مشخص

در این نوع از بیماری، فرد دارای دو یا چند علامت از انواع مختلف اسکیزوفرنی است. به عبارت دیگر، علائم فرد برای انواع گوناگونی از اسکیزوفرنی مشاهده می‌شود و امکان تشخیص و قرار دادن فرد در یکی از زیرنوع‌های خاص اسکیزوفرنی وجود ندارد. به همین دلیل، این دسته از بیماران با نام “اسکیزوفرنی نا‌مشخص” شناخته می‌شوند.

تشخیص اسکیزوفرنی نا‌مشخص به عهده روانپزشکان است و برای تشخیص درست نیاز به ارزیابی جامع علائم و سابقه بالینی فرد دارد. این نوع از بیماری ممکن است شامل توهم و شک پارانوئیدی و هم حرکات غیرمعقول بدنی کاتاتونیک باشد یا ممکن است دارای علائم دیگری نیز باشد که در زیرنوع‌های دیگر اسکیزوفرنی شناخته شده‌اند.

تشخیص اسکیزوفرنی نا‌مشخص نیازمند کار تیمی متخصصان روانپزشکی است که با توجه به علائم و ویژگی‌های فرد، تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب را تعیین می‌کنند. درمان  شامل داروها، مشاوره روانشناختی و پشتیبانی اجتماعی به منظور کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی و مدیریت بهتر بیماری است.

نوع تمایز نیافته

اسکیزوفرنی تمایز نیافته  یکی از انواع اسکیزوفرنی است که با بقیه زیرنوع‌های این بیماری تفاوت دارد. افرادی که تشخیص نوع خاص اسکیزوفرنی در آن‌ها مشکل است و علائمی شامل ناهنجاری‌های رفتاری و احساسی دارند، معمولا در این زیرنوع قرار می‌گیرند.

در درمان اسکیزوفرنی تمایز نیافته، استفاده از داروهای ضدافسردگی، تثبیت‌کننده خلق‌وخو و ضدروان‌پریشی تجویز می‌شود. نوع و دوز دقیق داروها باید بر اساس شدت بیماری و شرایط جسمی هر فرد تعیین شود. علاوه بر این، جلسات روان‌درمانی و در برخی موارد، بستری شدن در بیمارستان نیز به عنوان بخشی از درمان توصیه می‌شود.

کاتاتونیک

این اختلال همراه با بروز دسته ای از حرکات غیر معقول بدنی می باشد. در این افراد حرکات فرد می تواند به صورت بسیار عجیبی بروز کند. برای مثال ممکن است فرد به صورت بیش فعالانه حرکت داشته باشد یا برای مدت زیادی بی حرکت باشد. بی حرکتی می تواند از چند دقیقه تا چند روز تداوم داشته باشد. در بیشتر این افراد بیماری به صورت بی حالی بروز می کند. بی حرکتی و صحبت نکردن از علائم بارز این بیماری است. این بیماری می توند علائم دیگری نیز داشته باشد. برای مثال فرد بهت زده شده و علائم روانی بارز ندارد یعنی بین بیهوشی و به هوش بودن است. یکی دیگر از علائم این بیماری کاتاپلکسی است که در این حالت فرد در هنگام مواجهه با هیجانات، شادی یا غم روی زمین می افتد اما بیهوش نیست. در برخی دیگر ممکن است فرد لال شود و یا علائم اکولالیا از خود نشان دهد یعنی حرف افراد دیگر را تکرار کند.

باقیمانده

افرادی در این دسته از بیماری قرار دارند که اسکیوفرنی در آن ها قبلا تشخیص داده شده و در حال حاظر علائم شدید ندارند. علائم بارز این بیماری هذیان، توهم، گوشه گیری، بی انظباطی، بی تفاوتی و نداشتن هیجان و … است.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت چیست؟

بی نظمی

این نوع از بیماری نیز علائم خاصی دارد که عبارتند از:

• اختلال در کار های ساده روزانه مانند حمام کردن، پوشش و …
• احساساتی شدن به صورتی که با شرایط متناسب نباشد.
• مشکل در خصوص برقراری رابطه
• اختلال در صحبت به صورت عادی و ناتوانی در چیدن کلمات کنار هم
• در هنگام صحبت نمی توانند خوب فکر کنند و پاسخ معقول دهند.
• ناتوانی در استفاده درست از کلمات در جای مناسب خود
• به سرعت حرف خود را عوض می کنند و جملاتی به کار می برند که با منطق درست مطابق نیست.
• نوشتن مطالب بدون مفهوم عقلانی
• گم کردن وسایل
• دائما در حال تکرار مطالب هستند.
• رفتار هایی مثل بچه ها
• گوشه گیر بودن و در بعضی مواقع درونگرایی
• عدم توانایی در برقراری تماس چشمی

تشخیص بیماری اسکیزوفرنی

برای تشخیص بیماری هایی از این قبیل مراجعه به بهترین روانپزشک می تواند بسیار مفید باشد. در وهله ی اول لازم است خانواده و یا اطرافیان نزدیک فرد رفتار هایی را که مشاهده می کنند به پزشک شرح دهند و از پزشک درخواست  کنند برای درمان چاره ای بیاندیشد. البته این موضوع زمانی اتفاق می افتد که خود بیمار از مراجعه به روانپزشک اجتناب می کند.

در اولین مرحله پزشک شروع به بررسی علائم روانی و پزشکی فرد می کند و سپس سوابق خانوادگی بیمار را در خصوص ابتلای اعضا خانواده به این بیماری بررسی می کند.  همچنین در مورد دیگر بیماری ها از بیمار سوال می کند که اگرفرد درگیر اختلال دیگری است در جریان باشد.  سپس تست های اسکیزوفرنی انجام می شود.

به طور کلی راه های تشخیص اسکیزوفرنی به صورت زیر است:

• آزمایش فیزیکی:

معمولا پیش ازانجام تست های اسکیزوفرنی پزشک درخواست آزمایش خون یا ادرار می دهد تا از عدم اعتیاد بیمار مطمئن شود. همچنین ممکن است از بیمار بخواهد ام آر آی یا سی تی اسکن انجام دهد تا از نبود تومور یا بیماری های دیگر اطمینان حاصل نماید. این آزمایشات برای بررسی شرایط بالینی است و پزشک پس از منفی بودن نتایج به انجام تست های اسکیزوفرنی می پردازد.

• تست های اسکیزوفرنی:

روانپزشک با انجام تست هایی نظیر تست شناختی، شخصیتی و رورشاخ به بررسی تمام حالات روحی و رفتاری فرد می پردازد و میزان عکس العمل فرد به شرایط مختلف را می سنجد. سپس می تواند تشخیص دهد.

در صورت همکاری بیمار با پزشک این اختلال خیلی زود تر درمان می شود. همچنین اگر فرد دارای سابقه خانوادگی این بیماری باشد با در جریان گذاشتن پزشک به روند درمان کمک خواهد کرد.

نتیجه‌گیری

اسکیزوفرنی یک بیماری روانی پیچیده است که باعث تغییرات شدید در رفتار، احساسات و تفکر فرد می‌شود. تشخیص و درمان اسکیزوفرنی نیازمند داروها، مشاوره روان‌شناختی و پشتیبانی اجتماعی است. هدف از درمان اسکیزوفرنی کاهش علائم، بهبود کیفیت زندگی و ایجاد توانایی مدیریت بهتر برای فرد مبتلا است.