اختلال شخصیت پارانوئید: علل، علائم، تشخیص و درمان

پارانوئید (PPD) یک نوع اختلال شخصیت است که با یک الگوی پایدار از بی اعتمادی، سوء ظن و باور عمیق مبنی بر اینکه دیگران نیت های بد دارند، مشخص می شود. افراد مبتلا به PPD اغلب اعمال بی گناه را تهدیدآمیز تفسیر می کنند که منجر به مشکلات بین فردی و انزوای اجتماعی می شود. در این مقاله، درباره علل، علائم ، معیارهای تشخیصی و گزینه‌های درمانی این اختلال صحبت می‌کنیم.

اختلال شخصیت پارانوئید یا بدگمان

مشخصه اختلال شخصیت پارانوئید بی‌اعتمادی و بدگمانی شدید و فراگیر نسبت به دیگران است. این افراد اغلب رفتار دوستانه  وخیرخواهانه دیگران را تعبیر به نیت بدخواهانه می‌کنند. این افراد در اعتمادد کردن به دیگران دچار مشکل هستند و به راحتی به آنان اعتماد نمی‌کنند. این اختلال موجب انزوای اجتماعی و مشکل در برقراری ارتباط با اطرافیان می‌شود. علل دقیق شخصیت بدگمان مشخص نیست اما عواملی مانند ژنتیک، تجربیات دوران کودکی و… در بروز آن نقش دارند. برای درمان آن از دو روش دارودرمانی و روان درمانی کمک گرفته می‌شود. در ادامه، جزئیات بیشتری را درباره علائم، علل و درمان بیان می‌کنیم.

علت اختلال شخصیت پارانوئید

علت دقیق اختلال شخصیت بدگمان هنوز به طور کامل شناخته نشده است. با این حال، عوامل متعددی در ایجاد این اختلال نقش دارند:

1. ژنتیک: شواهدی وجود دارد که نشان دهنده تاثیر ژنتیک در بروز اختلال شخصیت پارانوئید است. مطالعات نشان داده افرادی که در خانواده آنان سابقه شخصیتی بدگمان یا سایر اختلالات مرتبط وجود داشته، بیشتر احتمال بروز این اختلال درآنان وجود دارد.

2. تجارب دوران کودکی: تجارب آسیب‌زا در دوران کودکی مانند سوء استفاده، بی توجهی یا بزرگ شدن در یک محیط ناپایدار و نامناسب می‌تواند منجر به رشد ویژگی‌های شخصیتی بدگمان در فرد شود.

3. عوامل شناختی: برخی سوگیری‌های شناختی مانند تمایل به تعبیر بیش از حد نشانه های مبهم اجتماعی به عنوان تهدید کننده یا نیاز شدید به کنترل نیز ممکن است در ایجاد PPD نقش داشته باشند.

بیشتر بخوانید: اختلال دو قطبی

علائم اختلال شخصیت پارانوئید

• بی اعتمادی و بدگمانی:  PPD با بی اعتمادی شدید نسبت به دیگران مشخص می شود. افراد مبتلا به این اختلال اغلب بر این باورند که دیگران  قصد دارند به آنان صدمه بزنند،  فریبشان دهند یا از آنان سوء استفاده کنند.
• بیش از حد هوشیاری: افراد مبتلا به PPD دائما مراقب تهدیدات بالقوه هستند که می تواند منجر به تشدید حالت اضطراب و آمادگی برای دفاع از خود شود.
• انزوای اجتماعی: افراد مبتلا به PPD به دلیل بی اعتمادی و سوء ظن اغلب در ایجاد و حفظ روابط نزدیک با مشکل مواجه هستند. این افراد معمولا از تعاملات اجتماعی کناره‌گیری می‌کنند و ترجیح می‌دهند تنها باشند.
• تعارضات بین فردی: سوء ظن و خصومت نسبت به دیگران می تواند منجر به درگیری های مکرر و تیرگی  در روابط شود. افراد مبتلا به PPD ممکن است هر اقدامی را به عنوان حملات عمدی تلقی کنند.

• احساس می کنند دیگران قصد فریب و سوءاستفاده از آن ها را دارند.
• نسبت به وفاداری همسر و دوستان خود دچار تردید مداوم اند و باور اصلی آن ها خیانت کار بودن شان است.
• به شدت کینه توزند و قدرت بخشیدن اطرافیان شان را ندارند.
• انتقادپذیر نیستند و در مقابل هرچیزی واکنش تند و خشمگینانه بروز می دهند.
• به شدت انتقام جو می باشند و هر چیزی را سریعا تلافی می کنند.
• تصور می کنند دیگران قصد تخریب شخصیت آن ها را دارند.
• از هر نگاه تصادفی دیگران، بدترین برداشت ممکن را می کنند.
• تصور می کنند که همیشه حق با آن هاست و دیگران همیشه مقصرند.
• بسیار حسود و نا آرام هستند.
• به راحتی جار و جنجال راه می اندازند و حتی ممکن است خشونت بروز دهند.

بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت چیست؟

تست تشخیص بیماری پارانوئید

تست تشخیص بیماری شخصیت بدگمان، لزوما باید در مطب روانپزشک با انجام معاینات جسمی و تست های روانشناسی گرفته شود. تست های تشخیص پارانوئید به شیوه ای طراحی شده اند که می توانند شدت، سطح و نوع اختلال پارانوئید را تعیین کنند. البته تاریخ بروز علائم این بیماری نیز به طور نسبی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

درمان اختلال شخصیت پارانوئید

درمان اختلال شخصیت بدگمان اغلب شامل ترکیبی از روان درمانی و دارو است:

1. روان درمانی: درمان فردی به ویژه درمان شناختی- رفتاری (CBT) می‌تواند برای افراد مبتلا به PPD مفید باشد. درمانگران برای شناسایی و به چالش کشیدن الگوهای تفکر تحریف شده، توسعه استراتژی های مقابله و بهبود مهارت های اجتماعی با بیماران کار می کنند.

2. دارو: دارو درمانی را می توان به عنوان بخشی از رویکرد درمانی اختلال شخصیت پارانوئید در نظر گرفت. در حالی که هیچ داروی خاصی برای این اختلال تایید نشده است، برخی داروها ممکن است به کنترل علائم خاص کمک کند.

دارودرمانی بر کاهش علائم مرتبط مانند اضطراب، افسردگی یا تکانشگری تمرکز دارد. داروهایی که معمولا تجویز می‌شوند شامل مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) یا سایر داروهای ضد افسردگی برای کمک به مدیریت علائم افسردگی و کاهش اضطراب هستند. داروهای ضد اضطراب، مانند بنزودیازپین ها به صورت کوتاه مدت برای رفع علائم اضطراب حاد یا هراس استفاده می‌شوند. در مواردی که افراد مبتلا به اختلال شخصیت بدگمان علائمی مانند سایکوتیک مانند هذیان یا توهم را تجربه می کنند، می توان داروهای ضد روان پریشی مانند آنتی سایکوتیک های آتیپیک با دوز پایین را در نظر گرفت. با این حال، توجه به این نکته مهم است که دارو به تنهایی یک درمان اولیه برای اختلال شخصیت بدگمان در نظر گرفته نمی شود و معمولا همراه با روان درمانی استفاده می شود. دارو و دوز خاص باید توسط یک متخصص واجد شرایط و با در نظر گرفتن علائم فرد، سابقه پزشکی و عوارض جانبی احتمالی تعیین شود.

نتیجه‌گیری

پارانوئید یک نوع از اختلال شخصیت پیچیده است که با بی اعتمادی فراگیر، سوء ظن و اعتقاد به اینکه دیگران نیت بدی دارند مشخص می شود. علل دقیق آن نامشخص است، با این حال ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و شناختی در بروز آن نقش دارند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می تواند کیفیت زندگی افراد مبتلا به PPD را بهبود بخشیده و به آنان در ایجاد روابط سالم تر کمک کند.