علل روانشناختی اعتیاد

اعتیاد یکی از مسائلی است که صرفا جسم افراد را در گیر نمی کند بلکه روان آدم ها نیز درگیر می نماید و مهم ترین بخش دشواری ترک اعتیاد نیز رها کردن روح آدم ها و عادت های روانی آدم ها از بند مواد مخدر می باشد. در این مقاله از سایت دکتر وحید دارابی، روانپزشک، در ادامه به بررسی هایی در حوزه انواع دلایل گرایش به مواد مخدر و بسط مبحث علل روانشناختی اعتیاد خواهیم پرداخت.

در این بین از جمله ریشه یابی دلایل روانی که باعث می شود افراد نسبت به مصرف مواد مخد انگیزه داشته باشند از مهم ترین بخش های کار یک روانپزشک در یک مرکز ترک اعتیاد است. ریشه یابی علل روانی اعتیاد باعث می شود که روند بهبودی فرد بهتر و سریع تر پیش برود و بتوانیم کمک های بهتری در جهت ترک اعتیاد یک فرد داشته باشیم.

انواع دلایل گرایش به مواد مخدر

واقعیتی که وجود دارد این است که دلایل مختلف و عمده ای در گرایشات افراد به سمت موادمخدر نقش دارد که مهم ترین آنها عبارت است از:

عوامل بیولوژیکی و ژنتیک

در واقع ژنتیک از جمله علت هایی است که موجب گرایش به مواد مخدر می شود. به بیانی دیگر در تحقیقات مشاهده شده است که سابقه اعتیاد در خانواده سبب می گردد تا اعضای دیگر آن خانواده به نسبت دیگران گرایش بیشتری به مواد مخدر پیدا کنند.

عوامل محیطی

عوامل محیطی مثلا اجتماع و فرهنگی که فرد در آن پروش پیدا می کند؛ وقتی فردی در یک خانواده ای که اعتیاد در پدر و مادر و یا برادر و خواهر بزرگتر آنها دیده می شود تاثیرات خود را خواهد پذیرفت و احتمال این مساله بالا می رود. البته استثنائاتی نیز وجود دارد که افراد علیرغم رشد در چنین خانواده هایی اما به موفقیت زیادی دست پیدا کردند و هرگز راه اعتیاد را پیش نگرفتند که این مسائل جزء استثنائات است.

عوامل روانی و شخصیتی فرد

 تیپ های شخصیتی و نیز عواملی که با روان و سلامت آن در ارتباط هستند همانند انواع اختلالات روانی که این اختلالات شامل افسردگی و اضطراب می شود و از مواردی هستند که ارتباط مستقیمی با گرایش به مواد مخدر دارند. ( در ادامه به آنها خواهیم پرداخت)

جنسیت

جنسیت بدین معنا که آمار مبتلایان به موادمخدر در مردان بیش از زنان است.

علل روانشناختی اعتیاد کدامند؟

در واقع در این بخش می خواهیم به این مساله بپردازیم که آیا واقعا اختلالات روانی و مشکلات روحی می تواند زمینه ساز گرایش به مواد باشد؟ آیا حس کنجکاوی افراطی در افراد می تواند دلیلی بر این باشد که فرد به سمت مواد مخدر کشیده شود؟ واقعیت ها حاکی از آن است که بسیاری از عوامل شخصیتی و روانی در فرد از جمله دلایلی هستند که در بروز اعتیاد در فرد خاص تاثیر غیر قابل انکاری دارند.

هفت علت های روانی گرایش به مواد مخدر می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تجربه آسیب های روانی عمیق و دشوار؛ در واقع کسانی که در سنین پایین با فشارهای روانی سختی روبرو بوده اند احتمال این که در بزرگسالی به سمت مواد مخدر گرایش پیدا کنند زیاد است. مثلا کودکانی که بچه طلاق هستند و یا در اجتماع های مختلف مثل مدرسه و خانواده دائما طرد شده اند و مورد تحقیر قرار گرفتند.
2. ویژگی های شخصیت؛ کسانی که به طور شخصیتی ادم های کنجکاودی هستند و به منظور ارضای این حس در خود به سمت مسائل مختلفی از جمله مواد مخدر کشیده می شوند که در نهایت ممکن است به مرحله ای برسند که اعتیاد شدید شده است.
3. افسردگی؛ افسردگی نیز وضعیتی است که افراد برای رهایی ازآن به راه های مختلفی روی می آورند و به هر دست آویزی چنگ می زنند تا از آن وضعیت بیرون بیایند.
4. اضطراب شدید
5. اختلال استرس شدید
6. توجه طلبی و کمبود توجه؛ اعتیاد داشتن و نوعی احساس بزرگی کردن به طوری که توجه ها را به خود جلب کنند نیز از جمله انگیزه های گرایش به مواد مخدر است.
7. ناتوانی در کنترل و مدیریت احساسات شدید نیز موجب می شود که افراد به دنبال راهی باشند که از فشار احساسات رها شوند. از این رو مواد مخدر یکی از راه هایی است که می تواند در کاهش فشارهای روانی نقش داشته باشد. مثل زمانی که افراد عزیزی را از دست داده اند و توانایی تحمل آن اندوه را از دست داده اند.

رابطه بین تیپ های شخصیتی و اعتیاد به مواد مخدر

از دیر باز روانشناسان و روانپزشکان بسیاری به بررسی رابطه میان تیپ های شخصیتی و اعتیاد به مواد مخدر پرداختند. نتایجی که در پایان این پژوهش ها به دست آمده است بسیار نتایج جالب توجه است که در ادامه به برخی از این نتایج اشاره خواهیم کرد.

به عنوان مقدمه نکته ای که باید در نظر داشته باشید این است که خصوصیات و ویژگی های شخصیتی که گاها اختلال هستند می تواند بر میزان احتمال ابتلای افراد به اعتیاد اثر بگذارد.

کدام تیپ های شخصیتی مستعد اعتیاد به مواد مخدر هستند؟

واقعیتی که وجود دارد این است که برخی از تیپ های شخصیتی به دلیل ویژگی ها و خصوصیات شخصیتی که دارند بیش از سایر افراد در معرض آسیب پذیری و گرایش به مواد مخدر هستند. از جمله اختلالات شخصیتی که از سوی متخصصین و پژوهشگران نام برده شده است و از علل روانشناختی اعتیاد محسوب می شوند را می توان به موارد زیر اشاره کرد:

اختلال شخصیت خودشیفته

ویژگی های شخصیتی یک فرد خودشیفته عبارتند از:

• این افراد یک تصویر غیر واقعی و تحریف شده از خود دارند

• حس اعتماد به نفس کاذب دارند

• این افراد به طور غلو شده خودشان را مهم و بزرگ می دانند

• شدیدا احساس نیاز به توجه گرفتن و کسب تشویق دارند

• این افراد روابط محکمی با دیگران ندارند و همواره در یک
  سردرگمی و آشفتگی هستند و نمی توانند روابط خوبی داشته باشند

• احساس همدلی و صمیمیت در این افراد بسیار کم است

• این افراد طاقت شنیدن نقد را ندارند

• به زودی در برابر انتقاد از کوره در می روند

اختلال شخصیت پرخاشگر

ویژگی های اختلال شخصیتی پرخاشگر عبارتند از:

• عجله کردن در تصمیم گیری؛ اینها عجول هستند و همواره دستپاچگی در این افراد دیده می شود

• نداشتن احساس وظیفه شناسی

• عزت به نفس پایین؛ در واقع بخشی از پرخاشگری ها به این
  مساله باز می گردد که این افراد احساس ناکامی شدید دارند و با پرخاشگری به نوعی آن احساس را سرکوب می کنند.

• عدم انعطاف پذیری

• عدم توانایی لازم در مهار خود در خواسته های غیر منطقی

در واقع عدم توانایی مهار و کنترل خشم در آن ها به خوبی مشاهده می شود و در حوزه های مختلفی این عدم توانایی وجود دارد

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

ویژگی های شخصیت ضد اجتماعی عبارتند از:

• دروغ گوهایی که بسیار و به طور بیمارگونه دروغ می گویند

• عدم پایبندی به اخلاقیات و دور زدن قوانین به هر نحوی که می شود.

• بی رحمی و سنگدلی بسیار زیاد

• جامعه ستیزی

• انجام کارهای ضدقانون و غیر اخلاقی بدون این که احساس ندامت کنند

شخصیت های افسرده و ناراحت

تمامی کارهایی که این افراد انجام می دهند با اندوه همراه است

• بدبینی؛ این بدبینی شامل همه افراد و حتی به اینده خودشان است. از این رو دائما در انزوا قرار می گیرند و تنها هستند
  زیرا که به کسی اعتماد ندارند که بتوانند روابط سازنده ای
  را سامان بخشند

• احساس گناه

• احساس پشیمانی

• قضاوت گر هستند؛ به جهت بدبینی ای که دارند رفتارها و کارهای دیگران را قضاوت می کنند.اغلب ساعات را در شبانه روز به فکر کردن به مسائل و موضوعات ناراحت کننده می پردازند

• عزت نفس پایین دارند

• احساس بی کفایتی و پوچی دارندبدون برنامه و هیچ رویایی به زندگی شان ادامه می دهند

در واقع تمامی اختلالات شخصیتی  که در بالا ذکر شد هر کدام از آن ها به دلیل اینکه همواره یک خلاء را در خود احساس می کنند به انواع راه هایی روی می آورند که بخواهند آن خلا را پر کنند.

یکی از روش هایی که می تواند خلا و احساس پوچی درونی افراد را پر کند استفاده از مواد مخدر است که تا حد زیادی آن ها از واقعیت دور می کند و در یک زندگی خیالی یا آن چیزی که می خواهند می برد.